Sosyal Bilimlerde Araştırma Soruları

Lisansımı Fizik Mühendisliğinde okuduğum dönemde incelediğim makalelerde genel bir yapı vardı. Şu sıralar multidispliner bir bakış açısı kazanmak adına sosyal bilimlerde doktora yapmaktayım. Ama incelediğim makalelere baktığımda (ulusal uluslararası hakemli dergiler dahil) gelişigüzel bir tasarım anlayışına sahip.

Bu bağlamda aşağıda bir makale veya araştırma raporu hazırlarken sorulması gereken sorular ile bunun tasarımı için Akdeniz Ünivesitesi’ndeki arkadaşlarımla hazırlamış olduğumuz mind mappingi indirip inceleyebilirsiniz.

Araştırma problemi ilgili sorular

• Temel araştırma problemi veya araştırma sorusu nedir?
• Bu problem veya soru tek bir cümle ile ifade edilebilir mi?
• Teorik bir çerçeve veya kuramsal bir örgü var mı? Bu teorik altyapı sorulan araştırma sorusu cevaplama ya da araştırma problemini çözme konusunda uygun mu?
• Bu araştırmada kullanılması muhtemel başka teorik yaklaşımlar aklınıza geliyor mu?
• Araştırmadaki temel kavramlar nelerdir?
• Bu kavramlar ne kadar açık ve anlaşılabilir şekildedir?
• Sorulan araştırma sorusu ya da incelenen araştırma problemi ampirik bir araştırmayla cevabı bulunabilecek ya da çözüme kavuşturabilecek bir nitelikte midir?
• Bu araştırmayı yapmak bilimsel katkısı ve sorun veya problemi çözme anlamında önemli midir?
• Araştırmanın temel hipotezi ya da hipotezleri nelerdir? Bunlar ampirik olarak test edilebilir mi?

Araştırmanın yazındaki yeri ve önemi ile ilgili sorular

• Daha önce konuyla ilgili yazılmış hangi eserler ve yazarlar incelenmiş?
• İncelenen literatür araştırma için uygun ve araştırma amaçlarına uygun mu?
• Yeterli derecede literatür taraması yapılmış mı?
• Gözden kaçan ihmal edilmiş ya da az vurgulanmış olmasına rağmen konu ile direkt bağlantılı sizin bildiğiniz çalışmalar var mı?
• Bu bağlamda araştırılan konunun bu çalışmada ele alınmayan başka yönleri var mı?
• Kullanılan literatür kapsamlı güncel ve bağlantılı mı?
• İncelenen literatürden yola çıkılarak üzerinde çalışılabilir ve hipotezlere dökülebilir bir araştırma problemi ya da sorusuna ulaşmak mümkün mü?

Araştırma deseni ile ilgili sorular

• Araştırmanın amacı nedir?
• Bu çalışma açıklamaya yönelik, araştırma yönelik, tanımlamaya yönelik ya da birden fazla amaca yönelik bir çalışma mıdır?
• Varsa test edilen hipotezler nelerdir?
• Teorik yapı ve önceki literatür anlamında hipotezler uygun biçimde ifade edilmiş mi?
• Hipotez ya da hipotezlerde yer alan bağımlı ve bağımsız değişkenler nelerdir?
• Değişkenler, teorik yapıda bahsi geçen kavramların ölçümleri mi?
• Hipotezlerde varsayılan, değişkenler arasında ilişkilerin yönü nasıl?
• Değişkenlerin geçerlilik ve güvenirlik problemleri var mı?
• Analiz birimi nedir?
• Araştırma sorusu ya da problemi için kullanılan analiz birimi uygun mu?
• Ekolojik yanılgı ya da indirgemeci yanılgı var mı?
• Çalışma deseni kesitsel mi yoksa zamana yayılan mı yoksa her iki veri türü de kullanılmış mı?

Araştırmada kullanılan veri toplama yöntemleri ile ilgili sorular

• Kullanılan araçların ve değişkenlerin ölçümleri geçerli ve güvenilir mi?
• Araştırmacı güvenilirlik ve geçerliliği sağlama konusunda ne gibi yöntemlere başvurmuş?
• Veri toplama yöntemleri muhtemel problemleri aza veya hiç indirecek şekilde mi?
• Kullanılmış hipotezlerde ya da araştırmanın başka bölümlerinde araştırmacı sebep-sonuç ilişkisine dayalı çıkarımlarda veya iddialarda bulunuyor mu?
• Sebep-sonuç ilişkisi göstermek için ne gibi bir yöntem kullanılmış?
• Sebep-sonuç ilişkisinin varlığını göstermek için gerekli tüm koşullar ve kıstaslar yerine getirilmiş mi?
• Yanlış çıkarımlarda bulunma riski en aza indirgemek amacıyla sebep-sonuç ilişkisini açıklayabilecek tüm değişkenler analize dahil edilmiş mi?

Araştırma evreni ve örnekleme ile ilgili sorular

• Araştırmada bütün bir evren mi yoksa evreni temsilen bir örneklem mi kullanılmış?
• Ne tür bir örneklem seçilmiş?
• Seçilen örneklem temsil ettiği evren hakkında çıkarımlarda bulunacak yeterlilikte mi?
• Bu evren ve örneklem çerçevesinde böyle bir araştırmanın sonuçları başka evrenlere genelleştirilebilir mi?
• Örneklemin seçilmesinde bir önyargı problemi var mı?

Veri analizi ve istatistikler ile ilgili sorular

• Kullanılan veriler ve öne sürülen hipotezler bağlamında, yapılan analizler araştırmanın amaçlarına uygun ve yeterince detaylı mı ve gerekli istatistik uygulamalar doğru seçilmiş mi?
• İstatistik analiz sonuçları ya da nitel çalışma neticesinde elde edilen bulgular açıkça ve kolay anlaşılabilir bir şekilde ifade edilmiş mi?

Sonuçlar, tartışma ve yorumlar ile ilgili sorular

• Sonuçlar ve bulgular iç geçerlilik bağlamında ne kadar tatmin edici?
• Araştırmacı sonuçları tartışırken araştırma bulguları çerçevesinde tartışmış mı?
• Benzer çalışmalar ele alındığında bu çalışma ile ilgili alana neler kazandırıyor?
• Bu çalışma ile elde edilen bulgular çerçevesinde konu ile ilgili teorik yapı hakkında ne gibi bilgilere ulaşılabilir?
• Çalışma üzerinde durduğu sosyal problemlerin ya da sorunların çözümünde ne gibi önerilerde bulunuyor?

Kaynak: The Practice of Research in Criminology and Criminal Justice SIXTH EDITION Ronet D. Bachman – Russell K. Schutt (2017)